Emisyon Ticaret Sistemi (ETS), çevresel sürdürülebilirliği artırmak ve sera gazı emisyonlarını azaltmak amacıyla kullanılan bir piyasa bazlı mekanizmadır. ETS, belirli bir dönemde salınabilecek toplam emisyon miktarını sınırlayan (cap) ve emisyon izinlerinin ticaretine (trade) olanak tanıyan bir sistemdir. Şirketler, hükümetler veya diğer kuruluşlar, belirlenen bu sınır çerçevesinde emisyon izinlerini satın alabilir, satabilir veya takas edebilirler. Bu sayede, emisyonların azaltılması için ekonomik teşvikler sağlanır ve en düşük maliyetli yöntemlerle emisyonların düşürülmesi hedeflenir. ETS’nin temel amacı, karbon salınımını azaltmak ve iklim değişikliği ile mücadele etmektir.
ETS, “cap-and-trade” olarak adlandırılan bir sistemle çalışır. Bu sistemde, toplam emisyon miktarı belirli bir seviye ile sınırlandırılır (cap) ve bu sınır dahilinde emisyon izinleri dağıtılır. İşletmeler, emisyon izinlerini ihtiyaçlarına göre kullanır veya fazlalıklarını piyasada satarak ek gelir elde edebilirler. Bu sistem, piyasa dinamikleri aracılığıyla karbon emisyonlarının azaltılmasını teşvik eder ve işletmelerin en verimli şekilde emisyon azaltma yöntemlerini kullanmasını sağlar. Ayrıca, ETS’nin sağladığı ekonomik teşvikler sayesinde, temiz teknolojilere yapılan yatırımlar artar ve çevresel sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmak daha mümkün hale gelir.
Hangi Ülkelerde Emisyon Ticaret Sistemi Var?
ETS, dünya genelinde çeşitli ülkelerde ve bölgelerde uygulanmaktadır. Öne çıkan bazı örnekler şunlardır:
Avrupa Birliği (AB): Avrupa Birliği Emisyon Ticaret Sistemi (EU ETS), dünyadaki en büyük ve en eski ETS sistemlerinden biridir. 2005 yılında başlatılan bu sistem, AB üye ülkelerinde faaliyet gösteren enerji üretim tesisleri, endüstriyel tesisler ve havacılık sektörünü kapsamaktadır. EU ETS, emisyonların azaltılması konusunda önemli başarılar elde etmiş ve diğer ülkelere örnek olmuştur.
Bağlayıcılığı: AB ETS, yasal olarak bağlayıcıdır ve üye ülkelerdeki şirketler ve endüstriler için zorunludur. Emisyon sınırlarına uymayan kuruluşlar ciddi para cezaları ile karşı karşıya kalmaktadır.
Çin: Çin, 2021 yılında ulusal ETS’yi başlatarak dünyanın en büyük karbon piyasalarından birini oluşturmuştur. Bu sistem, başlangıçta enerji üretim sektörünü kapsamaktadır ve kademeli olarak diğer sektörlere genişletilmesi planlanmaktadır. Çin’in ETS’si, ülkenin karbon nötr olma hedefleri doğrultusunda önemli bir adım olarak görülmektedir.
Bağlayıcılığı: Çin’in ETS sistemi, yasal olarak bağlayıcıdır ve ülkenin belirlediği emisyon sınırlarına uymayan işletmeler cezalandırılmaktadır. Bu cezalar, genellikle para cezaları ve emisyon izinlerinin azaltılması şeklindedir.
Amerika Birleşik Devletleri: ABD’de federal bir ETS olmamakla birlikte, Kaliforniya gibi bazı eyaletlerde bölgesel emisyon ticaret sistemleri bulunmaktadır. Kaliforniya ETS’si, 2013 yılında başlatılmıştır ve eyaletteki sera gazı emisyonlarını önemli ölçüde azaltmıştır. Ayrıca, ABD’nin doğu kıyısında bulunan bazı eyaletler de RGGI (Regional Greenhouse Gas Initiative) adı verilen bir bölgesel ETS’ye sahiptir.
Bağlayıcılığı: Kaliforniya ve RGGI gibi bölgesel ETS’ler, katılımcı eyaletler için yasal olarak bağlayıcıdır. Bu sistemler, emisyon sınırlarına uymayan kuruluşlara para cezaları ve diğer yaptırımlar uygulamaktadır.
Kanada: Kanada’da ulusal düzeyde bir karbon fiyatlandırma sistemi bulunmaktadır. Bunun yanı sıra, Quebec ve Ontario gibi bazı eyaletlerde de bölgesel ETS sistemleri mevcuttur. Kanada’nın ETS sistemleri, ülkenin sera gazı emisyonlarını azaltma hedeflerine katkıda bulunmaktadır.
Bağlayıcılığı: Kanada’nın ulusal karbon fiyatlandırma sistemi ve bölgesel ETS’ler yasal olarak bağlayıcıdır. Emisyon limitlerine uymayan kuruluşlar para cezaları ve diğer yaptırımlarla karşı karşıya kalmaktadır.
Güney Kore: Güney Kore, 2015 yılında kendi ulusal ETS sistemini başlatmıştır. Bu sistem, enerji ve endüstri sektörlerini kapsamaktadır ve ülkenin iklim değişikliği ile mücadele hedeflerine ulaşmasına yardımcı olmaktadır.
Bağlayıcılığı: Güney Kore’nin ETS sistemi yasal olarak bağlayıcıdır ve emisyon limitlerine uymayan işletmeler para cezaları ile cezalandırılmaktadır. Bu yaptırımlar, sistemin etkinliğini artırmak amacıyla uygulanmaktadır.
Japonya: Japonya’da Tokyo ve Saitama gibi bazı bölgesel ETS sistemleri bulunmaktadır. Bu sistemler, yerel düzeyde emisyonların azaltılmasına katkıda bulunmaktadır ve ulusal düzeyde ETS’nin uygulanması için bir temel oluşturmaktadır.
Bağlayıcılığı: Tokyo ve Saitama’daki ETS sistemleri yasal olarak bağlayıcıdır ve emisyon sınırlarını aşan kuruluşlar para cezaları ve diğer yaptırımlarla karşı karşıya kalmaktadır.
Türkiye’de Emisyon Ticaret Sistemi Gelişmeleri Nelerdir?
Türkiye, henüz ulusal bir Emisyon Ticaret Sistemi uygulamaya koymamış olsa da, bu konuda çeşitli çalışmalar ve hazırlıklar yapılmaktadır. Türkiye’deki ETS gelişmeleri şunlardır:
Yasal ve Kurumsal Altyapı Hazırlıkları: Türkiye, ETS’nin uygulanabilmesi için gerekli yasal ve kurumsal altyapının oluşturulması yönünde çalışmalar yapmaktadır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, bu süreçte önemli bir rol oynamaktadır. ETS’nin uygulanabilmesi için gerekli olan mevzuat ve düzenlemeler üzerinde çalışmalar yapılmakta ve bu konuda uluslararası örneklerden faydalanılmaktadır.
Pilot Projeler: Türkiye, ETS’nin uygulanabilirliğini ve etkinliğini test etmek amacıyla çeşitli pilot projeler yürütmektedir. Bu projeler, özellikle enerji ve sanayi sektörlerinde odaklanmaktadır. Pilot projeler, ETS’nin Türkiye’deki potansiyel etkilerini değerlendirmek ve sistemin iyileştirilmesi için geri bildirimler toplamak amacıyla önemli bir rol oynamaktadır.
Uluslararası İş birlikleri: Türkiye, ETS konusunda uluslararası iş birliklerine de önem vermektedir. Avrupa Birliği ve Dünya Bankası gibi kuruluşlarla iş birliği yaparak, ETS’nin geliştirilmesi ve uygulanması konusundaki bilgi ve deneyimlerden faydalanmaktadır. Bu iş birlikleri, Türkiye’nin ETS konusunda uluslararası standartlara uygun bir sistem geliştirmesine yardımcı olmaktadır.
Karbon Piyasası Hazırlıkları: Türkiye, karbon piyasalarının oluşturulması ve ETS’nin uygulanması için kapasite geliştirme çalışmaları yapmaktadır. Bu çalışmalar kapsamında, ilgili paydaşların bilinçlendirilmesi ve eğitim faaliyetleri de yürütülmektedir. Karbon piyasası hazırlıkları, ETS’nin etkin bir şekilde uygulanabilmesi için gerekli olan bilgi ve becerilerin geliştirilmesine katkıda bulunmaktadır.
Türkiye’nin ETS konusundaki bu gelişmeleri, sera gazı emisyonlarının azaltılması ve çevresel sürdürülebilirliğin sağlanması yönünde önemli adımlar olarak değerlendirilmektedir. Ancak, ulusal ETS’nin tam anlamıyla uygulanabilmesi için daha fazla çalışma ve hazırlığın yapılması gerekmektedir. Türkiye’nin ETS konusunda attığı bu adımlar, ülkenin iklim değişikliği ile mücadele hedeflerine ulaşmasına ve uluslararası taahhütlerini yerine getirmesine yardımcı olacaktır.
Sonuç olarak, Emisyon Ticaret Sistemi (ETS), sera gazı emisyonlarının azaltılması ve çevresel sürdürülebilirliğin sağlanması açısından önemli bir araçtır. Dünya genelinde birçok ülke ve bölge, ETS sistemlerini başarılı bir şekilde uygulamakta ve emisyon azaltma hedeflerine ulaşmaktadır. Türkiye de ETS konusunda önemli adımlar atmakta ve ulusal bir sistem oluşturmak için çalışmalar yapmaktadır. ETS’nin etkin bir şekilde uygulanması, Türkiye’nin iklim değişikliği ile mücadele hedeflerine ulaşmasına ve sürdürülebilir bir gelecek inşa etmesine katkıda bulunacaktır.
Bunları da okuyabilirsiniz:
