Küresel ısınma ve iklim değişikliği ile mücadele yolculuğunda karbon emisyonlarının azaltılması kritik bir öneme sahip. Avrupa Yeşil Mutabakatı (European Green Deal) kapsamında iddialı ve hedefleri belirleyerek izlenmesi gereken yol haritaları çerçevelendirildi. Bu hedefler arasında yer alan en belirgini ise “2050 karbon nötr” hedefidir. Belirlenen bu hedefe ulaşmak için karbon azaltım yol haritalarını destekleyici ve sınırlandırıcı özelleştirilmiş politikalar geliştirilmektedir.
Avrupa Komisyonu’nun bu hedefler doğrultusunda hayata geçirdiği Karbon Sınırda Düzenleme Mekanizması (CBAM) veya SKDM, karbon emisyonlarına küresel ölçekte bir maliyet unsuru getirerek hem çevresel sürdürülebilirliği hem de adil ticareti desteklemeyi amaçlamaktadır. CBAM, ithal edilen karbon yoğun ürünler için belirlenen bir karbon fiyatlandırma mekanizması olarak, Avrupa Yeşil Mutabakatı’nın temel taşlarından biri olarak kabul edilmektedir.
Peki, CBAM tam olarak nedir? Hangi sektörleri etkiler? Şirketler bu mekanizmaya nasıl uyum sağlayabilir? Bu yazıda, CBAM’in işleyişini, Avrupa Yeşil Mutabakatı ile bağlantısını ve iş dünyası üzerindeki etkilerini ele alacağız.
CBAM Nedir? Karbon Ayak İzinin Sınırları Aşıyor!
CBAM, Carbon Border Adjustment Mechanism, Avrupa Birliği’nin Yeşil Mutabakat (European Green Deal) kapsamında hayata geçirdiği karbon emisyonlarını küresel ölçekte dengelemeyi hedefleyen bir politika aracıdır. Bu mekanizma ithal edilen ürünlerin karbon emisyonlarını temele alarak bir maliyet unsuru belirler. Temel amacı karbon kaçağı (carbon leakage) olarak bilinen, üretimin daha düşük karbon maliyetli bölgelere kaymasını engellemek adına üreticilerin karbon hedeflerine daha sıkı uyması ve takip etmesidir.
AB’nin 2050 yılına kadar karbon nötrlüğü hedefi doğrultusunda geliştirilen CBAM, sadece ticaret politikalarını değil, aynı zamanda küresel sürdürülebilirlik gündemini de şekillendiren önemli bir araç olarak öne çıkıyor.
CBAM karbon yoğun üretim süreçleri kontrol etmeyi amaçladı için Çimento, demir -çelik, Alüminyum, gübre, Elektrik ve Hidrojen olmak üzere 6 ayrı karbon yoğun sektörler üzerinde odaklanmıştır. CBAM kapsamında, bu ürünleri üreten ithalatçıların, ithal edilen ürünlerin karbon emisyonlarına karşılık gelen sertifikaları satın almaları gerekmektedir. Bu sertifikaların maliyetleri, AB içinde karbon fiyatlandırmasına tabi olan üreticilerle ithal ürünler arasında eşit koşulları yaratmak için AB Emisyon Ticaret Sistemi’ne (EU ETS) paralel olarak belirlenmiştir. Aynı zamanda çifte maliyetlendirmeyi önlemek için üretici ülkede karbon maliyeti ödendiyse, bu maliyet CBAM sertifikalarından düşülür. CBAM, AB sınırlarında ithalat kontrol mekanizmaları ile yürütülmektedir. Her üye devlet, mekanizmanın uygulanması ve denetlenmesinden sorumlu yerel otoriteler oluşturarak takipmedilmesini sağlayacaktır. Ayrıca, AB genelinde CBAM süreçlerini desteklemek için merkezi bir dijital sistem de geliştirilmiştir.
CBAM’da geçiş sürecini optimize etmek için aşamalı bir geçiş süreci takip edilmektedir. 2023-2025 yılları arası CBAM için pilot uygulama dönemi olarak belirlenmiştir ve 2026 yılı itibarıyla CBAM tam anlamıyla devreye girecektir.
Pilot Dönem (2023-2025): Bu süreç, mekanizmanın eksikliklerinin tespit edilmesi ve uygulanabilirliğinin artırılması için belirlenmiştir. İlk olarak CBAM raporlama gereklilikleri bu dönemde devreye alınmıştır. Pilot dönemde ithalatçılar, ürünlerin karbon emisyonlarına dair bilgileri düzenli olarak raporlamak zorundadır ancak henüz sertifika satın alma zorunluluğu yoktur.
Tam Uygulama (2026): 2026 yılı itibari ile CBAM kapsamında ithalatçıların ithal edilen ürünlerin karbon emisyonları için şeffaf bir karbon maliyeti yönetimi yaparak sertifika satın alması zorunludur.
CBAM Sertifika Süreci: Karbonun Fiyatlandırılması
Yaşam döngü analizi yardımı ile ithal edilen ürünün üretim sürecinde oluşan karbon emisyonlarının tespiti yapılarak sertifika süreci başlatılır. Bu hesaplama doğrultusunda İthal edilen ürünlerin toplam karbon emisyonu, ithalatçının ne kadar CBAM sertifikası satın alması gerektiğini belirler. CBAM sertifikalarının fiyatı, EU ETS sistemindeki karbon fiyatına endekslidir. EU ETS’deki karbon fiyatı piyasa dinamiklerine bağlı olarak değişir, bu nedenle CBAM sertifikalarının maliyeti de dalgalanabilir. Bu sepele CBAM sertifikaları tek seferlik değil belirli bir dönemde geçerlidir. Belirlenen dönem içerisinde satın alınan sertifikalar iade edilemez ve gelecek döneme devretmez. Bu sayede ithalatçı firmalar karbon emisyon hesaplarını düzenli ve şeffaf şekilde yönetmeye yönlendirilir. Aynı zamanda yapılan bu hesaplamaların ve alınan sertifikaların düzenli olarak raporlanması zorunludur. Bu raporlar, AB tarafından oluşturulan dijital bir platform üzerinden merkezi olarak toplanır ve analiz edilir. Bu platform hem sertifika alımlarının hem de karbon emisyonlarının izlenebilirliğini sağlar. Platforma erişim ve kullanım kılavuzu için Avrupa Komisyonu’nun resmi web sitesini ziyaret edebilirsiniz.
Apollo Ecowise ürünü sayesinde, karbon ayak izinizi hassas bir şekilde hesaplayabilir, raporlama gerekliliklerine kolayca uyum sağlayabilir ve CBAM süreçlerini etkili bir şekilde yönetebilirsiniz. Hemen denemeye başlayın!
