Günümüzün en temel ihtiyaçlarından biri olan enerji, belki de hiç olmadığı kadar kritik bir konu haline gelmiştir. Bir yanda özellikle gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin enerjiye olan ihtiyaçları, bir yanda halen yaklaşık dünya nüfusunun yaklaşık % 17’sinin henüz elektriğe dahi erişemiyor olması, diğer yanda da küresel sıcaklık artışını +1,5 °C ile sınırlı tutma hedefleri, “enerji” konusunda ciddi çalışmalar yapılması gerektiğini ortaya koymaktadır.
Burada önemli olan nokta, artan enerji talepleri karşısında enerji kullanımını sürdürülebilir kılmaktır. Enerjiyi sürdürülebilir kılan aslında gelecek nesillerin ihtiyaçlarını gözardı etmeden bugünün ihtiyacını karşılayabilmesidir. Yani esas olan enerjinin nesiller boyu var olmasıdır.
Enerji Yönetimine Bütünsel Yaklaşım: Enerji Yönetim Sistemleri
Enerji verimliliğinde dikkat edilmesi gereken en önemli konu, bu çalışmaları bireylerin inisiyatiflerinden çıkartıp, sistematik bir halde yürütmektir. Bu noktada çözüm olarak “ISO 50001-Enerji Yönetim Sistemleri” devreye girmektedir. ISO 50001, altmıştan fazla ülkeden enerji uzmanlarının biraraya gelerek, uzun yıllar boyunca yapılan tüm enerji verimliliği ve enerji yönetimi çalışmalarını derleyerek oluşturdukları ve en temel düzeyde bir yönetim sisteminin olmazsa olmazlarını içeren ve bunu tüm dünyada eş bir baza oturtmayı amaçlayan bir “Enerji Yönetim Sistemi Standardı”’dır.
Bir Enerji Yönetim Sistemi, ürün temininden tasarımlara ve bakım anlaşmalarına varıncaya kadar her türlü aşamaya “enerji” gözlüğüyle bakmak ve performansta sürekli iyileşme sağlamak demektir. Enerji yönetimi işçisinden Genel Müdür’üne kadar bütün firma çalışanlarının, tedarikçilerinin ve müteahhitlerinin, kısacası bütün paydaşların bir parçası olmak zorunda olduğu ve firma genelinde yayılması gereken bir kültür değişimidir.
Geleneksel enerji verimliliği yaklaşımıyla sistematik yaklaşım arasındaki farklara bakıldığında ise bu çalışmaları sistematik olarak yürütmenin, elde edilen faydaları çok daha artırdığı görülmektedir. Doğru yapılandırılan bir Enerji Yönetim Sistemi ile elde edilecek faydalar, geleneksel enerji verimliliği yaklaşımına göre yaklaşık 10% oranında (diğer bir deyişle 3 kata kadar) artırılabilmektedir.
ISO 50001 Enerji Yönetim Sisteminin Uygulanması
ISO 50001 Enerji Yönetim Sisteminin (EnYS) uygulanması aşamasında izlenmesi gereken bazı noktalar vardır. Bu bölümde izlenmesi gereken bu aşamaları inceleyeceğiz.
- Mevcut Durum Değerlendirmesi; Öncelikle işletmenin mevcut durumu değerlendirilmeli, enerji yönetimi konusundaki bilgi ve farkındalık seviyesi tespit edilmeli, enerji tüketimini etkileyebilecek iç ve dış kaynaklı konular ve taraflar belirlenmeli ve bu tarafların ihtiyaç ve beklentileri tespit edilmelidir.
- EnYS’nin Kapsamının Belirlenmesi; Enerji yönetim sisteminin uygulanacağı fiziksel sınırlar ve bu sınırlar içinde yer alan tüm enerji türleri belirlenmelidir.
- Enerji Politikası; Enerji performansında sürekli iyileşme, yasal ve diğer gerekliliklere uyum ve EnYS için bilgi ve kaynak sağlanacağı taahhütlerini içerecek şekilde Üst Yönetim tarafından bir Enerji Politikası oluşturulmalıdır.
- Enerji Takımı; Hem iş yükünü dağıtmak hem de sistemin işlerliğini korumak için bir Enerji Takımı oluşturulmalıdır. Bu Enerji Takımında minimum düzeyde Üst Yönetim, Üretim, Bakım, Kalite Yönetim Sistemleri, İnsan Kaynakları ve Satın Alma bölümlerinden temsilciler bulunmalıdır. Ancak elbette bu takımda ne kadar fazla ve çeşitli bölümlerden kişiler olursa, sistem o denli sağlıklı yürüyecektir.
- Risk ve Fırsatlar; İşletmenin enerji tüketimine etki edecek riskleri ve fırsatlar belirlenmeli, bunlarla ilgili aksiyon planları çıkarılmalı ve aksiyonlar hayata geçirilmelidir.
- Amaç ve Hedefler; Enerji tüketimlerini azaltmaya yönelik verimlilik artırıcı projeler belirlenmeli, bu projelerin fizibiliteleri yapılmalı ve bu fizibilitelere göre işletmenin önümüzdeki 4-5 yılı kapsayacak şekilde amaç ve hedefleri belirlenmelidir.
- Enerji Gözden Geçirme (EGG); Tüm enerji tüketimleri ve maliyetleri düzenli olarak takip ve analiz edilmelidir. Yapılan analizler sonucunda işletmenin enerji tüketim dağılımı belirlenmeli ve en fazla tüketim yapan bölüm/ekipman/sistemler ortaya çıkarılmalıdır, yani Önemli Enerji Kullanımları (ÖEK)’ler belirlenmelidir.
Örnek Enerji Gözden Geçirme
Örneğin buradaki Sankey diyagramında yer alan işletme için ÖEK’ler;
- Elektrik ÖEK’leri → Soğutma, Aydınlatma, Server ve Havalandırma Sistemleri
- Doğalgaz ÖEK’leri → Isıtma Sistemi
olarak belirlenebilir.
- Enerji Performans Göstergeleri (EnPG); Belirlenen her bir ÖEK için ayrı ayrı Enerji Performans Göstergeleri (EnPG) belirlenmelidir. EnPG; ilgili ÖEK’in artık hangi performans kriteriyle ölçüleceğini göstermektedir. Örneğin, üretim makinelerini bir ÖEK olarak belirlediyseniz, bu ÖEK’in performans göstergesi kWh/ton, kWh/adet vb. gibi parametreler olabilir.
Örnek Enerji Performans Göstergeleri
Bir işletmede belirlenen ÖEK’lere ait EnPG’ler aşağıdaki gibi olabilir.
| Örnek ÖEK | EnPG Alternatifleri |
| Üretim | kWh/ton, kWh/adet, Sm3/kg, lt/m2… |
| Isıtma Sistemi | kWh/üretim miktarı, kWh/HDD… |
| Soğutma Sistemi | kWh/üretim miktarı, kWh/CDD… |
| Basınçlı Hava Sistemi | kWh/üretim miktarı, kWh/m3 hava üretimi… |
- Enerji Referans Çizgisi (EnRÇ); Belirlenen her bir ÖEK için belirlenen performans kriteri, yani EnPG için bir referans çizgisi oluşturulmalıdır. Bu referans çizgisi bir baz oluşturacak ve enerji performansımızı artık bu referans çizgisine göre iyileştirmeye çalışacağız.
Örnek Enerji Referans Çizgisi
- Enerji verilerinin toplanması için planlama; İşletme enerji analizleri için gerekli verilerin toplanması için mevcut yöntemleri gözden geçirmeli, eksikler varsa bu eksiklerle ilgili nasıl bir yol izleyeceğiniz planlamalıdır. Ayrıca işletmede bulunan mevcut ölçüm cihazlarından alınan verilerin doğruluğundan da emin olunmalıdır. Bu nedenle de mevcut ölçüm cihazlarının kalibrasyon ve doğrulama planı yapılmalıdır.
- Kaynaklar, Yetkinlik ve Farkındalık; İşletme, enerji verimliliği ve yönetimine kaynak ayırdığını göstermelidir. Bu kaynak, parasal kaynak olabileceği gibi insan kaynağı da olabilir veya bir personelin bir eğitime gönderilmesi gibi bir faaliyet de olabilir. Ayrıca işletme, personellerin yetkinliklerini ve farkındalıklarını artırmalıdır. Bunun için de eğitimler, toplantılar, broşür ve afişler bastırma, bilgilendirme postaları gönderme, bilgilendirici videolar izletme, posterler asma veya etkinlik düzenleme gibi faaliyetler düzenlenebilir. Öneri ve ödül sisteminin geliştirilmesi de farkındalığın önemli ölçüde artırmaktadır.
- İletişim; EnYS’inde bir iletişim planı oluşturularak kimin kiminle ve nasıl iletişim kuracağı belirlenmeli, EnYS ile ilgili yazışmaların, duyuruların, bilgilendirmelerin vb. nasıl yapılacağı ve sorumlusun kim olacağı gibi iletişime dair konular bu planda belirtilmelidir. EnYS’de bir öneri sisteminin oluşturulması zorunludur, ödül isteğe bağlıdır ancak şiddetle tavsiye edilir.
- Dokümantasyon; EnYS sisteminde yürütülen tüm faaliyetler dokümante edilmeli, kayıt altına alınmalı ve bunlar korunmalıdır. Dokümantasyonla ilgili bir sistem geliştirilmeli ve uygulanmalıdır.
- Operasyonel Planlama ve Kontrol; Artık enerji verimliliği ve yönetimi bakış açısına sahip olduğumuza göre, mevcutta bulunan işletme ve bakım planları gözden geçirilmeli ve enerji verimli işletme ve enerji verimli bakım için iyileştirilebilecek noktalar var ise bu planlar güncellenmelidir.
- Tasarım ve Satın Alma; İşletmeler, enerji verimli tasarım ve enerji verimli satın almayı desteklemelidir. Enerji performansı üzerinde önemli etkisi olabilecek yeni veya yenilenecek tesisler, ekipmanlar, sistemler ve enerji kullanan süreçlerin tasarımında ve satın alma süreçlerinde enerji verimliliği kriterleri göz önünde bulundurulmalıdır.
- Yasal ve Diğer Gereklilikler; İşletmeler kendilerini ilgilendiren tüm yasal ve diğer gereklilikleri takip etmeli ve bunlarla ilgili yükümlülüklerini yerine getirmelidir. İlgili kanunlar gereği kanun koyucular firmaları ve kişileri yükümlülükleri konusunda bilgilendirmek ve uyarmak konusunda sorumlu değildir. Yani firmalar ve kişiler kendi yükümlülüklerini kendileri tespit etmek ve yerine getirmek zorundadır.
- İç Denetim ve Uygunsuzlukların Tespiti; EnYS’e uygunluğu sağlamak için düzenli iç denetimler yapılmalıdır.
- Yönetim Gözden Geçirme; Üst yönetim, enerji performansını değerlendirmek ve hedeflerin güncellenmesi için gözden geçirme toplantıları yapmalıdır.
ISO 50001 Enerji Yönetim Sisteminin Uygulanması
Enerji yönetim sisteminin kurulmasından sonra başarısını ve iyileştirme süreçlerini belgelemek için raporlama süreçleri de önem taşımaktadır. Bu amaçla, aşağıdaki raporlar düzenli olarak oluşturulup sistemin performansı ve başarı kayıt altına alınabilir.
- Enerji Performans Raporları
Belirlenen enerji performans göstergelerine göre düzenli raporlar hazırlanmalıdır. Bu raporlar enerji kullanımında sağlanan tasarrufları, enerji verimliliği projelerinin etkisini ve maliyet avantajlarını gösterir.
- Üst Yönetim Raporları
Üst yönetime sunulan raporlar, enerji performansındaki gelişmeleri, alınan aksiyonları ve geleceğe yönelik iyileştirme planlarını içermelidir.
- İzleme ve Analiz Raporları
Enerji tüketim trendleri, anormal tüketimler ve beklenen tasarrufların gerçekleşme oranları bu raporlarla izlenir.
- Dış Raporlama ve Sertifikasyon Raporları
ISO 50001 sertifikalandırma sürecinde dış denetçiler için hazırlanması gereken raporlar oluşturulmalıdır.
ISO50001 ile Enerji Yönetiminde Mükemmellik Webinarımızı İzleyin!
Apollo ile Enerji Yönetimi çok kolay!
Enerji verimliliğinin ve yönetiminin önemini daha iyi anladığımız bu dönemde ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi kurulumunda ve sonrasında izlenmesi gereken aşamaları özetlemeye çalıştık.
Apollo IoT, enerji tüketimlerini herhangi bir efor harcamadan takip edebilmesi, ISO 50001 sürecindeki en zorlu kısım olan Enerji Performans Göstergelerinin (EnPG) belirlenmesini ve Enerji Referans Çizgilerinin (EnRÇ) oluşturulmasını otomatik olarak yapıyor olması, belirlenen alarmları ve raporları belirlenen kişiler için düzenli olarak oluşturması, gerekli performans analizlerini birkaç tıkla gösterebiliyor ve raporlayabiliyor olması gibi özellikleri nedeniyle ve enerji verimliliği ve yönetimi konusundaki uzman ekibiyle Enerji Yönetimi süreçlerinizi son derece pratik hale getiriyor.
Aynı zamanda Apollo, sektörünüzdeki diğer firmaların belirli enerji değişkenlerine göre enerji yoğunluğunu hesaplar ve firmanızın sektördeki yerini görmenizi sağlar.
Endüstriyel süreçleri izlemek, analiz etmek ve optimize etmek için akıllı çözümler sunan Apollo sayesinde, verileri gerçek zamanlı olarak takip edebilir ve işletmenizin performansını artırabilirsiniz. Apollo ile işletmenizi daha verimli hale getirin ve rekabet gücünüzü artırın. Hemen demo talep edin!
