Türkiye enerji piyasasında, yenilenebilir enerji kaynaklarının ve tüketicilerin şebeke dengesi üzerindeki etkisini daha verimli yönetmek için yeni bir model olan “Toplayıcılık” devreye alınıyor. Avrupa’da yaygın olarak kullanılan toplayıcılık faaliyetleri, Türkiye’de Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından önerildi ve taslak yönetmelik paylaşıldı.
Toplayıcılık Nedir ve Ne İşe Yarar?
Toplayıcılar, şebeke kullanıcıları olarak tanımlanan yenilenebilir enerji santralleri ve tüketicileri belirli bir portföy altında toplar. Bu portföyler üzerinden üretim ve tüketim dengesini sağlar. Amaç, şebeke dengesini sağlamak, maliyetleri düşürmek ve küçük üreticilerin de piyasa içinde daha aktif bir rol oynamasını mümkün kılmak. Örneğin, bir toplayıcı, lisanslı küçük rüzgar santralleri ya da lisanssız çatı tipi güneş enerjisi sistemleri gibi farklı kaynakları bir araya getirerek hem şebeke yükünü yönetebilir hem de daha avantajlı bir maliyet yapısı oluşturabilir.
DSG ve Toplayıcılık Arasındaki Fark Nedir?
Toplayıcılık, mevcut sistemde yer alan “Dengeden Sorumlu Gruplar” (DSG) modeline göre daha esnek ve aktif bir yapı sunuyor. DSG’lerde her katılımcının üretim/tüketim dengesizliği sınırlandırılmıştır; örneğin, %20 dengesizlik oranını aşan bir katılımcı DSG’nin sinerji avantajından faydalanamaz. Ancak toplayıcılıkta, katılımcılar daha geniş bir çerçevede organize ediliyor ve şebeke dengesine daha doğrudan katkı sağlayacak şekilde yönlendiriliyor ve bunun belirlenen bölgeler içinde kısıtlı kalması fiziksel olarak gerçek güç dengesinin sağlanmasına sebep olacaktır. Bu, özellikle değişken üretim yapan yenilenebilir enerji santralleri için büyük bir avantaj.
Toplayıcıların Sorumlulukları ve Yeni Pazar Fırsatları
Yeni modelle birlikte toplayıcılar, şebeke üzerindeki üretim ve tüketim işlemlerini daha detaylı bir şekilde takip etmek zorunda. Bu yüzden, izleme ve uzaktan kontrol sistemlerine yatırım yapılması gerekiyor. Toplayıcılar, şebeke dengesine katkı sağlamak için üretim/tüketim tahminlerini yapacak, piyasa işlemlerini üstlenecek ve gerektiğinde enerji talebini azaltma yoluyla da şebeke dengesini destekleyecek. Bunlardan biri Talep Tarafı Katılımıdır. Bu yeni düzenlemeyle, enerji tüketicileri de ihtiyaç anında enerji taleplerini azaltarak şebeke dengesine katkıda bulunabilecekler. Bu katılım, tüketicilere gelir elde etme fırsatı sunarken, şebeke üzerindeki baskıyı da hafifletiyor. Bir diğeri ise Depolama ve Enerji Optimizasyonudur. Toplayıcılar, enerji depolama ünitelerini kullanarak piyasa dalgalanmalarından faydalanabilir. Örneğin, enerjiyi düşük talep zamanlarında depolayıp yüksek talep zamanlarında şebekeye sunarak maliyetleri düşürebilir ve piyasadaki fiyat dalgalanmalarına karşı dayanıklılık sağlayabilirler.
Lisanssız Santrallerin Piyasaya Erişimi
Lisanssız yenilenebilir enerji santralleri, yeni model ile doğrudan piyasalara erişim sağlayacak. Bu santraller, ürettikleri fazla enerjiyi toplayıcılar aracılığıyla piyasaya sunabilecek. Daha önce piyasa erişimi olmayan bu santraller için bu yeni düzenleme, ek gelir fırsatları ve daha güçlü bir piyasa entegrasyonu anlamına geliyor. Yani bir çatı GES’i bulunan lisansız üretici satış yönünde elde edeceği gelire en erken bir sonraki ayın 15’inde ulaşırken, artık anlık satışlar yaparak gelirine direkt ulaşabilecek.
Finansal Güç ve Maliyet Yönetimi
Toplayıcılar, portföyde yer alan santrallerin tüm mali yükümlülüklerini üstlenmek durumunda olacak. Bu yüzden, güçlü bir finansal yapıya sahip olmaları gerekiyor. Teminat gereksinimleri, dengesizlik maliyetleri ve piyasaya erişim maliyetleri, toplayıcılık faaliyetinde göz önünde bulundurulması gereken unsurlar arasında. Ayrıca, piyasa katılımı için küçük rüzgar ve güneş santrallerinin portföylerde yer alabilmesi adına 50 MW sınırının yükseltilmesi talep ediliyor.
Tam optimizasyonu için belirli bir süre ve yatırım gerekse dahi, toplayıcılık modeli, Türkiye’de yenilenebilir enerjinin şebeke üzerindeki etkisini daha verimli bir şekilde yönetmek ve enerji maliyetlerini optimize etmek için önemli bir adım. Tüketicilerden büyük santrallere kadar tüm katılımcılar, enerji piyasasında daha aktif bir rol üstlenebilecek ve şebeke üzerindeki dengeyi sağlayarak daha fazla kaynağın entegre edilmesine katkıda bulunabilecekler.
