Elektrik faturası ve reaktif ceza ile ilgili ilk yazımızda reaktif gücün ne olduğuna, reaktif oranların nasıl hesaplandığına ve neden “ceza” diye tabir edilen reaktif bedel ödediğimiz sorunlarına yanıt vermiştik.
Bu yazımızda ise elektrik faturası ve faturadan reaktif gücün nasıl hesaplanacağını inceleyeceğiz. Ayrıca reaktif ceza var ise nasıl öğreneceğimizi, faturamıza reaktif bedel yansıtılmışsa neler yapılacağını paylaşacağız. Reaktif cezanızı telafi edebilmek adına gerekli kompanzasyon gücünü nasıl elde edeceğimizi anlatacağız.
Elektrik Faturası Üzerinden Reaktif Güç Nasıl Hesaplanır?
İşletmelerimizde bulunan transformatör, motor, kaynak makinesi, UPS vb. gibi ekipmanların çalıştırılabilmesi için reaktif akıma ve buna bağlı olarak da reaktif güce ihtiyaç vardır. Saydığımız bu ekipmanlar çalıştıkları süre boyunca reaktif güce ihtiyaç duyarlar. Çalışma sona erdikten sonra dağıtım şebekesinden çektikleri bu güç ihtiyacı da ortadan kalkar.
Reaktif güç salınımı şebekeyi gereksiz yere işgal ettiği için şebeke kapasitesini azaltır. Böylece elektriksel bütün ekipmanlarda ısı kaybına neden olur. Dağıtım şebekesi tüketiciler için reaktif güç salınımını belirli sınırlar içerisine almışlardır. Bu sınırların aşılması sonucu dağıtım şebekesi, tüketicinin elektrik faturasına ay sonunda reaktif tüketim bedeli yansıtır. İşte biz, bu reaktif tüketim bedeline “reaktif ceza” diyoruz.
Reaktif Ceza Hesaplama
EPDK’nın yayınlamış olduğu “Dağıtım Lisansı Sahibi Tüzel Kişiler ve Görevli Tedarik Şirketlerinin Tarife Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar” yönetmeliği reaktif cezanın hangi durumlarda nasıl uygulanacağını ve reaktif ceza sınırlarını kesin bir şekilde belirlemiştir. Bu yönetmelikte Madde – 13(2-3)’ e göre reaktif ceza sınırları aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
| Ceza Tipi | Kurulu Güç Ceza Sınırları | |
| < 50kVA | > 50kVA | |
| Endüktif Reaktif Sınır | %33 | %20 |
| Kapasitif Reaktif Sınır | %20 | %15 |
50kVA’nın altında kurulu gücü olan işletmeler aşağıdaki durumlarda ay sonlarında reaktif ceza göreceklerdir:
- Çektikleri aktif enerjinin miktarının %33’ünden fazla endüktif reaktif enerji çekerlerse,
- %20’sinden fazla kapasitif reaktif enerji çekerlerse
Yine aynı şekilde 50kVA’nın üstünde kurulu gücü olan işletmeler de aşağıdaki durumlarda ay sonlarında reaktif cezaya gireceklerdir:
- Çektikleri aktif enerjinin miktarının %20’sinden fazla endüktif reaktif enerji
- Ve/veya %15’inden fazla kapasitif reaktif enerji çekerlerse
Yine aynı yönetmelikte Madde – 13(1)’de belirtildiği gibi tüketicilerin reaktif güç kompanzasyonu sistemlerinde oluşan bir arıza sonucu reaktif ceza sınırlarının alışması halinde yılda(takvim yılı) bir defaya mahsus olmak üzere reaktif enerji tüketim bedeli(yani reaktif ceza) faturalandırılmaz.Yani kısaca eğer reaktif cezaya girersek, yılda bir defaya mahsus olmak üzere reaktif cezayı iptal ettirebiliriz. Reaktif cezanın iptal prosedürü iki şekildedir:
Sadece tekil olarak endüktif veya kapasitif reaktif enerji tüketiminden dolayı reaktif sınırlar aşılıp cezaya girilebilir. Ya da hem endüktif hem de kapasitif sınırların ikisi birden ihlal edilebilir. Bu durumda sayaç endekslerinde endüktif veya kapasitif taraftaki en yüksek değer temel alınarak ceza hesaplanır.
Sayaç Endeksleri
Elektrik tesislerinde alışılageldiği üzere reaktif tüketim oranı veya reaktif ceza sayaç üzerindeki endeksler ile hesaplanmaktadır. Çoğunlukla işletmelerde bu endeksleri günlük olarak takip eden personeller vardır. Bu personeller düzenli olarak sayaçlardan 1.8.0, 5.8.0 ve 8.8.0 endekslerini alır. Peki, bu endeksler bize ne ifade etmektedir?
- 1.8.0(T): Aktif enerji tüketim değeridir. Yani kWh.
- 5.8.0(Ri): Endüktif reaktif enerji tüketim değeridir. Yani kVArh.
- 8.8.0(Rc): Kapasitif reaktif enerji tüketim değeridir. Yani kVArh.
Sayaçtan alınan bu değerler bir önceki günün değerleri ile karşılaştırılır ve reaktif enerji durumu bu şekilde takip edilmiş olur. Bir örnek üzerinden bu olayı daha anlaşılır kılalım:
Örnek Vaka
Sayaç üzerinden birer gün arayla alınan değerler aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
| Endeksler | 1.8.0(T): Aktif | 5.8.0(Ri): Endüktif | 8.8.0(Rc): Kapasitif |
| Son Endeks | 7689,265 | 1173,128 | 769,358 |
| İlk Endeks | 7523,125 | 1128,468 | 753,289 |
| Fark | 166,140 | 44,660 | 16,069 |
Bu durumda tesisimizin reaktif enerji oranlarını hesaplarsak;
- Endüktif taraf için:
- Kapasitif taraf için:
Reaktif güç oranlarını bu şekilde hesaplayabiliyoruz. Peki bu verileri kullanarak endüktif reaktif cezadan kurtulmak için gerekli kompanzasyon gücünü nasıl hesaplayacağız?
Bu hesabı yapabilmek için elimizde endeks değerleri haricinde iki adet daha parametrenin olması gerekmektedir. Bunlar sayaç çarpanı ve faturanın kaç gün üzerinden düzenlendiği bilgisidir. Bu bilgiler elektrik faturası üzerinden kolayca bulunabilir.
Kondansatör Gücü Hesaplama
Yukarıdaki veriler ışığında endüktif reaktif gücü kompanze edebilmek için gerekli kondansantör gücünü hesaplayalım:
Sayaç Çarpanı: 120, Faturalama Periyodu: 30 gün
Not: Endeksler birer günlük olduğu için faturalama periyodu 1 olarak alındı. Ay sonu endeksleri kullanılacaksa faturalama periyodu 30 alınmalıdır.
Yukarıdaki hesaplamalardan 26,86% oranla endüktif reaktif bedelden/cezadan kurtulmak için 223,3kVAr’lık kondansatör gücüne ihtiyacımız olduğu ortaya çıkmaktadır. Fatura bazlı kompanzasyon gücü hesapları ortalama değerler oldukları için hesaplanan değerin 10% fazlasını gerekli kompanzasyon gücü olarak belirlemek daha doğru bir sonuç verecektir. Bu duruma gerekli kondansatör gücü 245kVAr olarak belirlenebilir.
Fatura bazlı diğer bir hesaplama yöntemi ise hedef cosφ değerine göre yapılan hesaplamadır. Bu hesaplama yöntemi için aşağıdaki örneği inceleyebilirsiniz.
AP = Aylık ortalama aktif güç tüketimi (kWh) à 32100 kWh
AQ = Aylık ortalama reaktif güç tüketimi (kVArh) à 49350 kVArh
cosφ2 = Hedef cosφ değeri à cosφ2 = 0,98 à tg φ2 = 0,2
t = Aylık olarak kullanılan enerji süresi (saat) à 260 saat
Olarak hesaplanır. Bu değer de ortalama değer olduğu için 10% fazlasını gerekli kompanzasyon gücü olarak belirlemek daha doğru bir sonuç verecektir. Bu duruma gerekli kondansatör gücü yaklaşık 185kVAr olarak belirlenebilir.
Bir diğer yöntem ise fatura parametreleri kullanmadan yapılan hesaplamadır. Bu yöntem mevcut olan tesislerde kullanılabilir. Bunun için mevcut tesisin kurulu gücü, talep gücü, mevcut cosφ ve hedef cosφ değerleri bilinmelidir. Bu yöntem ile yapılan hesaplamaya ait örneği de aşağıda inceleyebilirsiniz.
Kurulu Güç: 1200kW
Talep Gücü: 1200 * 0,7 = 840kW
Talep Güçteki cosφ1 değeri = 0,82 à tgφ1 = 0,69
Hedef cosφ2 değeri = 0,98 à tgφ2 = 0,2
Olarak gerekli kondansatör gücü hesaplanabilir.
Sonuç
İşletmemizin reaktif oranlarının hesaplanması, reaktif ceza hesaplaması, gerekli kompanzasyon gücü hesabı bu kadar basit. Fakat görüldüğü gibi bir dizi matematiksel işlem yapılmaktadır. Bu işlemlerdeki bir nokta veya virgül karışımı işleri içinden çıkılamaz bir duruma sokabilir. Bunun yanında el yordamıyla bu hesaplama yapılırken endekslerden alınan verilerin hesaplanmasında rakamlarda yapılabilecek olan en ufak bir hata da sorun olacaktır.
Günümüzde çoğu mevcut işletmede bu şekilde bir reaktif tüketim takibi ve gerekli kompanzasyon gücü hesabı kullanılmakta ve yukarıda bahsetmiş olduğumuz hatalar sıklıkla yapılmaktadır. Ancak merak etmeyin, bu kontrolün ve gerekli güç hesabının daha kolay bir yolu artık var.
Yapay zeka destekli Apollo bu konuda da size yardımcı olmakta, işletmedeki tüm elektrik sisteminin sağlıklı şekilde çalışıp çalışmadığını ve herhangi bir sorunun olup olmadığını size bildirmektedir.
Bunun yanı sıra ihtiyaç olan kompanzasyon gücü gerek endüktif reaktif güç gerekse kapastif reaktif güç olarak kVAr cinsinden kullanıcılara sunulmaktadır. Bu özellik yardımıyla işletme yük profilinde veya prosesinde yapılan en ufak bir değişiklik dahi dikkatlerden kaçmamakta ve reaktif oranların belirlenen sınır değerleri aşmasının önüne geçebilmek için gerekli kompanzasyon gücü Apollo tarafından anında kullanıcıya bildirilmektedir. Bu sayede Apollo tüketicilerin reaktif cezaya girmesini kesin bir şekilde engellemektedir.
Reaktif Ceza’dan Nasıl Sakınabilirsiniz?
Türkiye’nin ilk ve tek yapay zekâ destekli yazılımı Apollo IoT ile kompanzasyon takibi hiç olmadığı kadar kolay! Apollo ile elektrik faturalarının kontrolü, optimizasyonu ve tahminlemesini yapabilir, enerji tüketiminizin 365 derece takibini sağlayabilirsiniz!
Apollo platformuyla hiçbir altyapı kurulumu maliyeti olmadan enerjinizi yönetme imkânı sunuyoruz. Sistemden otomatik olarak veya modem yoluyla aldığımız verilerle, fatura kontrolünüzü yapıyoruz. Aynı zamanda enerji yönetiminizi de doğru planlamanıza destek oluyoruz. Düzenli yeniliklerle firma ihtiyacınıza yönelik çözümler üretip portalı güncelliyoruz. Ham madde maliyetlerinin takibini yapabiliyoruz ve enerji tüketiminizi azaltıyoruz. Böylece, sürdürülebilir geleceğe öncülük etmenize destek olmanın mutluluğunu yaşıyoruz.
Reaktif cezadan kaçınmak, faturalarınızı ve enerjinizi doğru yönetmek ve enerji takip sistemlerinden en verimli faydayı sağlamak ve en verimli elektrik tarifesini seçmek için şimdi hemen 10 günlük ücretsiz Apollo Demo talep edin!
