“Reaktif Güç Nasıl Hesaplanır? Reaktif Ceza Nasıl Engellenir?” başlıklı yazımızda reaktif gücün ne olduğuna dair ve faturalarımızda gördüğümüz reaktif cezanın nasıl engellenebileceği konularından detaylı bir şekilde bahsediyor olacağız.
Reaktif Güç Nedir?
Reaktif güç, elektrik sistemlerindeki bir tür güçtür ve genellikle endüstriyel elektrik sistemlerinde önemlidir. Bu, gerilim ve akım arasındaki faz farkına bağlı olarak meydana gelir. Reaktif güç, aktif güçten farklıdır. Aktif güç, doğrudan iş yapmak için kullanılan gerçek güçtür (örneğin, bir motorun döndürülmesi için gerekli olan güç). Reaktif güç ise, elektrik akımının gerilimle aynı zamanda olmaması durumunda, bu akımı düzeltmek için tüketilir veya üretilir.
Reaktif güç, endüktif veya kapasitif yüklerin varlığından kaynaklanır. Endüktif yükler (örneğin, motorlar, transformatörler) reaktif güç tüketirken, kapasitif yükler (örneğin, kondansatörler) reaktif güç sağlarlar. Reaktif güç, gerçek güçle birlikte hesaplanarak toplam güç tüketimini belirler. Bu nedenle, reaktif gücün kontrolü ve yönetimi, elektrik sistemlerinin verimliliği ve güvenliği için önemlidir.
Reaktif Güç Nasıl Hesaplanır?
İşletmelerimizde bulunan transformatör, motor, kaynak makinesi, UPS vs. gibi ekipmanların çalıştırılabilmesi için reaktif akıma ve buna bağlı olarak da reaktif güce ihtiyaç vardır. Saydığımız bu ekipmanlar çalıştıkları süre boyunca reaktif güce ihtiyaç duyarlar. Çalışma sona erdikten sonra dağıtım şebekesinden çektikleri bu güç ihtiyacı da ortadan kalkar.
Reaktif güç salınımı şebekeyi gereksiz yere işgal ettiği için şebeke kapasitesini azaltır. Böylece elektriksel bütün ekipmanlarda ısı kaybına neden olur. Dağıtım şebekesi tüketiciler için reaktif güç salınımını belirli sınırlar içerisine almışlardır. Bu sınırların aşılması sonucu dağıtım şebekesi, tüketicinin elektrik faturasına ay sonunda reaktif tüketim bedeli yansıtır. İşte biz, bu reaktif tüketim bedeline “reaktif ceza” diyoruz. Reaktif Ceza Nasıl Hesaplanır? adlı yazımızı da okuyabilirsiniz.
Kompanzasyon
EPDK’nın yayınlamış olduğu “Dağıtım Lisansı Sahibi Tüzel Kişiler ve Görevli Tedarik Şirketlerinin Tarife Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar” yönetmeliği reaktif cezanın hangi durumlarda nasıl uygulanacağını ve reaktif ceza sınırlarını kesin bir şekilde belirlemiştir. Bu yönetmelikte Madde – 13(2-3)’ e göre reaktif ceza sınırları aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
| Ceza Tipi | Kurulu Güç Ceza Sınırları | |
| < 50kVA | > 50kVA | |
| Endüktif Reaktif Sınır | %33 | %20 |
| Kapasitif Reaktif Sınır | %20 | %15 |
50kVA’nın altında kurulu gücü olan müşteriler aşağıdaki durumlarda ay sonlarında reaktif ceza göreceklerdir:
- Çektikleri aktif enerjinin miktarının %33’ünden fazla endüktif reaktif enerji çekerlerse,
- %20’sinden fazla kapasitif reaktif enerji çekerlerse
Yine aynı şekilde 50kVA’nın üstünde kurulu gücü olan müşteriler de aşağıdaki durumlarda ay sonlarında reaktif cezaya gireceklerdir:
- Çektikleri aktif enerjinin miktarının %20’sinden fazla endüktif reaktif enerji
- Ve/veya %15’inden fazla kapasitif reaktif enerji çekerlerse
Yine aynı yönetmelikte Madde – 13(1)’de belirtildiği gibi tüketicilerin reaktif güç kompanzasyonu sistemlerinde oluşan bir arıza sonucu reaktif ceza sınırlarının aşılması halinde yılda (takvim yılı) bir defaya mahsus olmak üzere reaktif enerji tüketim bedeli (yani reaktif ceza) faturalandırılmaz.
Yani kısaca eğer reaktif cezaya girersek, yılda bir defaya mahsus olmak üzere reaktif cezayı iptal ettirebiliriz. Reaktif cezanın iptal prosedürü iki şekildedir:
- Reaktif ceza miktarının nakdi olarak dağıtım şirketi tarafından müşteriye ödenmesi
- Bir sonraki ay faturada mahsuplaşma yapılması
Reaktif Oranlar
Sadece tekil olarak endüktif veya kapasitif reaktif enerji tüketiminden dolayı reaktif sınırlar aşılıp cezaya girilebilir. Ya da hem endüktif hem de kapasitif sınırların ikisi birden ihlal edilebilir. Bu durumda sayaç endekslerinde endüktif veya kapasitif taraftaki en yüksek değer temel alınarak ceza hesaplanır.
Elektrik tesislerinde alışılageldiği üzere reaktif tüketim oranı veya reaktif ceza sayaç üzerindeki endeksler ile hesaplanmaktadır. Çoğunlukla işletmelerde bu endeksleri günlük olarak takip eden bir personel vardır. Sabah tesise geldiğinde yaptığı ilk iş sayaçtan endeks almaktır. Bu personel her sabah sayacın başına giderek 1.8.0, 5.8.0 ve 8.8.0 endekslerini alır. Peki, bu endeksler bize ne ifade etmektedir?
- 1.8.0(T): Aktif enerji tüketim değeridir. (kWh)
- 5.8.0(Ri): Endüktif reaktif enerji tüketim değeridir. (kVArh)
- 8.8.0(Rc): Kapasitif reaktif enerji tüketim değeridir. (kVArh)
Sayaçtan alınan bu değerler bir önceki günün değerleri ile karşılaştırılır ve reaktif enerji durumu bu şekilde takip edilmiş olur. Bir örnek üzerinden bu olayı daha anlaşılır kılalım:
Sayaç üzerinden birer gün arayla alınan değerler aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
| Endeksler | 1.8.0(T): Aktif | 5.8.0(Ri): Endüktif | 8.8.0(Rc): Kapasitif |
| Son Endeks | 7689,265 | 1173,128 | 769,358 |
| İlk Endeks | 7523,125 | 1128,468 | 753,289 |
| Fark | 166,140 | 44,660 | 16,069 |
Bu durumda tesisimizin reaktif enerji oranlarını hesaplarsak;
Endüktif Taraf İçin
Kapasitif Taraf İçin
Kompanzasyon Gücü Hesaplama
Reaktif güç oranlarını bu şekilde hesaplayabiliriz. Peki bu verileri kullanarak endüktif reaktif cezadan kurtulmak için gerekli kompanzasyon gücünü nasıl hesaplayacağız?
Bu hesabı yapabilmek için elimizde endeks değerleri haricinde iki adet daha parametrenin olması gerekmektedir. Bunlar sayaç çarpanı ve faturanın kaç gün üzerinden düzenlendiği bilgisidir. Bu bilgiler elektrik faturası üzerinden kolayca bulunabilir.
Kondansatör Gücü
Yukarıdaki veriler ışığında endüktif reaktif gücü kompanze edebilmek için gerekli kondansatör gücünü hesaplayalım:
Sayaç Çarpanı: 120, Faturalama Periyodu: 30 gün
Not: Endeksler birer günlük olduğu için faturalama periyodu 1 olarak alındı. Ay sonu endeksleri kullanılacaksa faturalama periyodu 30 alınmalıdır.
Yukarıdaki hesaplamalardan 26,86% oranla endüktif reaktif bedelden/cezadan kurtulmak için 223,3kVAr’lık kondansatör gücüne ihtiyacımız olduğu ortaya çıkmaktadır. Fatura bazlı kompanzasyon gücü hesapları ortalama değerler oldukları için hesaplanan değerin 10% fazlasını gerekli kompanzasyon gücü olarak belirlemek daha doğru bir sonuç verecektir. Bu duruma gerekli kondansatör gücü 245kVAr olarak belirlenebilir.
Örnek Vaka
Fatura bazlı diğer bir hesaplama yöntemi hedef cosφ değerine göre yapılan hesaplamadır. Bu hesaplama yöntemi için aşağıdaki örneği inceleyebilirsiniz.
AP = Aylık ortalama aktif güç tüketimi (kWh) à 32100 kWh
AQ = Aylık ortalama reaktif güç tüketimi (kVArh) à 49350 kVArh
cosφ2 = Hedef cosφ değeri à cosφ2 = 0,98 à tg φ2 = 0,2
t = Aylık olarak kullanılan enerji süresi (saat) à 260 saat
Olarak hesaplanır. Bu değer de ortalama değer olduğu için 10% fazlasını gerekli kompanzasyon gücü olarak belirlemek daha doğru bir sonuç verecektir. Bu duruma gerekli kondansatör gücü yaklaşık 185kVAr olarak belirlenebilir.
Bir diğer yöntem ise fatura parametreleri kullanmadan yapılan hesaplamadır. Bu yöntem mevcut olan tesislerde kullanılabilir. Bunun için mevcut tesisin kurulu gücü, talep gücü, mevcut cosφ ve hedef cosφ değerleri bilinmelidir. Bu yöntem ile yapılan hesaplamaya ait örneği de aşağıda inceleyebilirsiniz.
Kurulu Güç: 1200kW
Talep Gücü: 1200 * 0,7 = 840kW
Talep Güçteki cosφ1 değeri = 0,82 à tgφ1 = 0,69
Hedef cosφ2 değeri = 0,98 à tgφ2 = 0,2
Olarak gerekli kondansatör gücü hesaplanabilir.
Reaktif Alarmlarla Anlık Bildirimler
İşletmenizin reaktif oranlarının hesaplanması, reaktif ceza hesaplaması, gerekli kompanzasyon gücü hesabı bu kadar basit. Fakat görüldüğü gibi bir dizi matematiksel işlem yapılmaktadır. Bu işlemlerdeki bir nokta veya virgül hatası işleri içinden çıkılamaz bir duruma sokabilir. Bunun yanında, elde hesaplama yapılırken endekslerden alınan verilerin hesaplanmasında yapılabilecek en ufak bir rakamsal hata da ek sorunlara yol açabilir.
Günümüzde çoğu mevcut işletmede bu şekilde bir reaktif tüketim takibi ve gerekli kompanzasyon gücü hesabı kullanılmakta ve yukarıda bahsetmiş olduğumuz hatalar sıklıkla yapılmaktadır. Peki, bu takibin, kontrolün ve gerekli güç hesabının daha kolay bir yolu olsa.
Reaktif Ceza Nasıl Engellenir?
Yapay zeka destekli Apollo IoT, işletmenizdeki tüm elektrik sisteminin durumunu kontrol ederek olası sorunları size anlık olarak bildirmektedir.
Bunun yanı sıra ihtiyaç olan kompanzasyon gücü, gerek endüktif reaktif güç gerekse kapasitif reaktif güç olarak kVAr cinsinden kullanıcılara sunulmaktadır. Bu özellik yardımıyla işletme yük profilinde veya prosesinde yapılan en ufak bir değişiklik dahi dikkatlerden kaçmamakta ve reaktif oranların belirlenen sınır değerleri aşmasının önüne geçebilmek için gerekli kompanzasyon gücü Apollo tarafından anında kullanıcıya bildirilmektedir. Bu sayede Apollo tüketicilerin reaktif cezaya girmesini kesin bir şekilde engellemektedir.
Apollo ile Reaktif Ceza Derdinden Kurtul
Türkiye’nin ilk ve tek yapay zekâ destekli yazılımı Apollo IoT ile kompanzasyon takibi hiç olmadığı kadar kolay! Apollo ile elektrik faturalarının kontrolü, optimizasyonu ve tahminlemesini yapabilir, enerji tüketiminizin 365 derece takibini sağlayabilirsiniz!
Apollo platformuyla hiçbir altyapı kurulumu maliyeti olmadan enerjinizi yönetme imkânı sunuyoruz. Sistemden otomatik olarak veya modem yoluyla aldığımız verilerle, fatura kontrolünüzü yapıyoruz. Aynı zamanda enerji yönetiminizi de doğru planlamanıza destek oluyoruz. Düzenli yeniliklerle firma ihtiyacınıza yönelik çözümler üretip portalı güncelliyoruz. Hammadde maliyetlerinin takibini yapabiliyoruz ve enerji tüketiminizi azaltıyoruz. Böylece, sürdürülebilir geleceğe öncülük etmenize destek olmanın mutluluğunu yaşıyoruz.
Reaktif cezadan kaçınmak, faturalarınızı ve enerjinizi doğru yönetmek ve enerji takip sistemlerinden en verimli faydayı sağlamak ve en verimli elektrik tarifesini seçmek için şimdi hemen kullanmaya başlayın.
Bu konular da ilginizi çekebilir:
Güncel Ticarethane Elektrik Birim Fiyatı 2024
Otomatik Sayaç Okuma Sistemi (OSOS): Enerji Yönetiminde Devrim Yaratan Teknoloji
