Son yıllarda küresel enerji talebi hızla artarken, çevre dostu ve sürdürülebilir enerji kaynaklarına olan ihtiyaç da aynı şekilde önem kazanmaktadır. Nüfusun hızlı bir şekilde artması ve sanayinin gelişimiyle birlikte enerji ihtiyacı da sürekli olarak artmaktadır. Bu artış, enerji üretimi ve tüketimi arasındaki uçurumu büyütmektedir. Bu yüzden jeotermal enerji, elektrik üretimi ve sürdürülebilirlik açısından önemli bir role sahiptir.
Bu yazıda, jeotermal enerji nedir, nerelerde kullanılır, nasıl elde edilir, çeşitleri, avantajları ve dezavantajları nelerdir gibi sorulara yanıt bulacaksınız.
Günümüzde çoğu ülke enerji ihtiyacını gidermek için yenilenebilir enerji kaynaklarına odaklanmıştır. Bu kaynakların üretim ve kullanımını artırmak amacıyla enerji projeleri geliştirmiştir.
Çevre dostu ve ekonomik bir yenilenebilir enerji kaynağı olan jeotermal enerjiden faydalanarak enerji gereksinimlerini sürdürülebilir bir şekilde karşılamak, günümüzün önemli konularından biri haline gelmiştir. Ayrıca jeotermal enerji yerel kaynaklardan elde edilen enerji olduğu için enerjide dışa bağımlılığı azaltmanın önemli kaynaklarından biridir.
Bu yazıda, jeotermal enerjinin tanımı, kullanım alanları, çeşitleri, avantajları, dezavantajları, jeotermal enerji santralleri ve Türkiye’deki jeotermal enerji hakkında merak ettiğiniz her şeyi öğreneceksiniz. Bu sonsuz enerji kaynağının çevre dostu bir geleceğin inşasında nasıl önemli bir rol oynadığını da keşfedeceksiniz.
Jeotermal Enerji Nedir?
Jeotermal enerji, yer altındaki termal kaynaklardan elde edilen sürdürülebilir bir enerji türüdür.
Peki jeotermal enerji nasıl üretilir?
Jeotermal enerji yerin derinliklerinde bulunan sıcak su, buhar veya magmadan kaynaklanan ısının çatlaklardan yüzeye çıkmasıyla oluşur. Bu çatlaklar genellikle volkanik faaliyetlerin olduğu bölgelerde bulunur.
Kısaca, elektrik üretimi, sera ısıtma, sıcak su temini, ısıtma ve soğutma sistemlerinde kullanılabilir. ‘’Jeotermal enerji nerelerde kullanılır’’ sorusunu aşağıda daha detaylı cevaplayacağız.
Jeotermal Enerji Nerelerde Kullanılır?
Jeotermal enerji, sadece ısı ve elektrik üretimiyle sınırlı olmayıp, termal turizm ve sağlık sektörü gibi farklı alanlarda da kullanılır. Jeotermal enerji, 150°C’nin altındaki sıcaklıklarda doğrudan kullanım için uygundur. Hadi, jeotermal enerji nerelerde kullanılır bir göz atalım.
- Jeotermal enerji, genellikle ısınma amaçlı kullanılır.
- Seralarda bitki yetiştiriciliği için kullanılır. Bunun için yüksek sıcaklıktaki jeotermal enerjiye ihtiyaç vardır.
- Özellikle soğuk bölgelerde, merkezi ısıtma sistemleriyle seraların içi ısıtılabilir.
- Jeotermal enerji, odun işleme ve tahıl kurutma gibi süreçlerde sıça kullanılmakla birlikte, kağıt hamuru işleme ve atık su arıtma gibi endüstriyel alanlarda da kullanılır.
- Jeotermal enerjiye tarım sektöründe de başvurulur. Sebzelerin kurutulması ve bazı kimyasal maddelerin üretiminde de kullanılır.
- Kar nedeniyle yollarda oluşan buzu engellemek için jeotermal kaynaklardan yararlanır.
- Jeotermal enerji, yer altındaki yerel kaynaklardan elde edildiği için yerel ekonomilere katkı sağlar. Bu, dışa bağımlılığı azaltır ve yerel iş imkanlarının artmasına yardımcı olabilir.
- Jeotermal enerji, uzun vadede düşük işletme maliyetlerine sahiptir. Jeotermal kaynaklar bir kez kurulduktan sonra, bakım maliyetleri genellikle düşüktür ve enerji üretimi için yakıt maliyeti yoktur.
- Termal kaynaklar turistik bölgelerde önemli bir ekonomik kaynaktır. Spa merkezlerinde, termal oteller ve kaplıcalarda yaygın bir şekilde kullanılır.
- Jeotermal enerji, elektrik üretimi için de kullanılır. Kaynaktan çıkarılan yaş veya kuru buhar ve su kullanılarak elektrik üretilir. Elde edilen elektrik, evlerde, iş yerlerinde ve tarım arazilerinde çeşitli amaçlar için kullanılır.
Jeotermal Enerji Santrali Nedir?
Jeotermal enerji santralleri, jeotermal kaynaklardan elektrik üretmek için kullanılan tesislere denir. Jeotermal santrallerin yapısında, elektrik üretimini gerçekleştiren kısımla birlikte kaynakların izlenmesi, yeniden enjeksiyonu ve pompalama sistemleri gibi hizmetler de yer alır.
Jeotermal kaynağın sıcaklığına göre kuru buhar, çift çevrim ve buhar püskürtmeli olmak üzere üçe ayrılır:
Kuru Buhar Jeotermal Santralleri
Kuru buhar santraller, jeotermal kaynakların sıcaklığının en az 150°C olduğu bölgelerde kullanılır. Kaynaktan elde edilen buhar doğrudan türbinlere yönlendirilir ve elektrik üretilir.
Buhar Püskürtmeli (Flaş) Santraller
Sıcaklık 180°C ve üzerindeyse, flaş santraller kullanılır. Sıvıdan ayrıştırılan buhar, türbine verilir ve bu sayede elektrik enerjisi üretilir.
Çift Çevrim (Binary) Santraller
Orta ve düşük sıcaklıklı kaynaklarda (100-180°C arası) kullanılır.
İkinci bir akışkan, düşük sıvılaşma sıcaklığına sahip bir madde ile doldurulur. Bu akışkan, yüksek basınçlı türbinde genişler ve elektrik üretimini sağlar. Türkiye’de bu santraller sıkça kullanılır.
Bu konular da ilginizi çekebilir:
- Yenilenebilir Enerji Kaynakları Nelerdir? (Tanımı & Çeşitleri)
- Güneş Enerjisi Sistemi Kullanan İşletmelerde Kompanzasyon
- Enerji Depolama Hakkında Bilmeniz Gereken Her Şey
Jeotermal Enerji Çeşitleri Nelerdir?
Jeotermal enerji, farklı kaynaklara ve coğrafi koşullara dayalı olarak çeşitli tiplerde gelir.
1. Genç Volkanik Sokulumlarla Bağlantılı Olan Hidrotermal Konveksiyon Sistemler
Dünyanın iç ısısının varlığını kanıtlayan en açık göstergelerden biri volkanik patlamalardır. Bu patlamalarda ortaya çıkan lavlar hızla yüzeyde soğurken, lavın kaynağı olan iç kısmın, yani yer kabuğunun altındaki iç çekirdek, binlerce yıl boyunca erimiş halde kalır.
Günümüzde, bu mağma hücrelerine doğrudan sondaj yapmak pratik bir zorluk taşır. Ancak, mağma sızıntısının çevresindeki kırıklar ve çatlaklar, hidrotermal konveksiyon sistemlerinin oluşmasını sağlar. Bu sistemde yer altı suları, soğuyan magma sızıntısının etrafında dolaşmaya başlar. Bu süreç sırasında ısı alır ve sıcak su, yüzeye yakın bölgelere geri döner. Sıcak ve soğuk suyun yoğunluk farkı, ısınan suyun yüzeye doğru yükselmesini tetikler.
Genellikle volkanik aktivitenin yoğun olduğu bölgelerde bulunurlar ve yüzeydeki su, yer altındaki sıcak kayalarla etkileşime girerek jeotermal enerjiyi oluşturur.
2. Çatlak (Fay) Kontrollü Sistemler
Bu tür jeotermal kaynaklar, yer kabuğundaki çatlaklar veya fay hatları boyunca yer altındaki sıcak suyun hareketini içerir. Su, yer altındaki sıcak kayalarla temas eder ve bu kayaları ısıtarak enerji üretir.
3. İletkenliği Düşük Olan Katmanların Altında Saklanan Radyojenik Isı Kaynakları
Bu jeotermal enerji çeşiti yerin derinliklerinde bulunan radyojenik ısıyı kullanır. Yer altındaki radyojenik maddelerin bozunması sonucu ortaya çıkan ısı, yerin derinliklerinde sıkışmış olan düşük iletkinliğe sahip katmanlar aracılığıyla yüzeye iletilir.
4. Yer Basınçlı (Geopressured) Jeotermal Rezervuarlar
Geopressured jeotermal rezervuarlar, yer altında su ve doğal gazın yüksek basınç altında bulunduğu bölgelerdir. Yer basınçlı rezervuarlar, kayaçlar tarafından su sütununun basıncını aşan bir basınç altında tutulan bölgelerde ortaya çıkar.
İçerdikleri sıcak suyun yanı sıra, çözünmüş metan (doğal gazın temel bileşeni) bakımından da zenginleştiği bölgelerdir. Jeotermal enerji ve çözünmüş metan üretme potansiyeli taşırlar, ama genelde yüksek sondaj maliyetleri nedeniyle finansal gücü olan kurumlar tarafından işletilirler.
Yer altı enerji kaynaklarının etkili bir şekilde kullanılmasını sağlar.
5. Derin Bölgesel Akiferler
Derin bölgesel akiferler derin su kaynaklarındaki sıcak suyu kullanarak enerji üretir.
Kabukta bulunan eğimli oluklar, yeraltı sularını dağlık bölgelerdeki besleme alanlarından toplayarak biriktirir. Bu su daha sonra tortul kayaçlar üzerinden geçer, aşağı doğru ilerler ve bu süreçte jeotermal etkiler nedeniyle ısınır.
Eğer bu tür havzalarda hidrolik iletim yeteneği yüksekse veya suyun çatlaklardan yukarı doğru yükselmesine izin veren artezyenik basınç varsa, jeotermal su yüzeye ulaşabilir.
Artezyenik basınç, yer altındaki suyu yukarı doğru itmeye yardımcı olur ve bu sayede yer altındaki jeotermal suyun yüzeye ulaşmasına olanak tanır.
Jeotermal Enerjinin Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?
Jeotermal enerjinin avantajları nelerdir birlikte bakalım:
- Jeotermal enerji dünyanın çekirdeğinden gelen ısı sayesinde eşsiz bir kaynak sunar.
- Diğer enerji kaynaklarına göre tükenmez ve sürekli olarak yenilenebilir. Çevre dostu ve sürdürülebilir bir kaynaktır.
- Enerji üretimi bir ülkenin enerji bağımsızlığını artırır. Bu, ülkelere büyük artı sağlar.
- Yerel bir kaynaktır. Üretim sürecinde dış kaynaklara ihtiyaç duyulmadığı için düşük maliyetlidir.
- Üretimi sırasında sera gazları ya da kimyasal emisyonlar oluşmaz. Bu yüzden jeotermal enerji, termik santtaller gibi fosil yakıtlara dayalı enerji üretim yöntemlerine göre daha çevre dostu bir seçenektir.
- Yaygın bir şekilde kullanılması, fosil yakıtlardan kaynaklanan asit yağmurları ve sera gazlarının azaltılmasına yardımcı olur.
- Rüzgar veya güneş gibi iklim koşullarından etkilenmeden 7×24 elektrik üretir. Bu yüzden sürekli ve istikrarlı bir enerji kaynağıdır.
Jeotermal enerjinin bazı dezavantajları da bulunur:
- Yüksek başlangıç yatırım maliyetleri, jeotermal kaynakların sınırlı coğrafi dağılımı, yeraltı su kaynaklarının tükenme riski ve bazı yerel çevresel etkiler jeotermal enerjinin dezavantajları arasında yer alır.
- Karbondioksit ve hidrojen sülfür gazlarını içerebilir. Bu yüzden çıkan maddelerin doğaya salınmaması için teknolojik tedbirler alınması gerekir.
Türkiye’de Jeotermal Enerji
Türkiye’de jeotermal enerji, yıllardır kullanılan ve hızla gelişen bir enerji kaynağıdır. Ülkemiz bu açıdan zengin bir kaynağa sahiptir.
Türkiye’nin her yöresinde yaklaşık 1.000 kadar doğal kaynak bulunur ve değişik sıcaklıklarda ortaya çıkar.
T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Genel Müdürlüğü‘ne göre,Türkiye jeotermal enerji potansiyeli açısından Avrupa’da birinci sırada yer alırken, kurulu güç açısından dünya genelinde dördüncü sırada bulunuyor. Bu potansiyelin %78’i Batı Anadolu’da, %9’u İç Anadolu’da, %7’si Marmara Bölgesi’nde, %5’i Doğu Anadolu’da ve %1’i diğer bölgelerde bulunur. (Kaynak: enerji.gov.tr )
Türkiye’deki jeotermal kaynakların büyük bir kısmı düşük ve orta sıcaklıktadır ve ısıtma, termal turizm, endüstriyel uygulamalar gibi doğrudan kullanımlar için elverişlidir. Jeotermal enerjinin farklı kullanım alanlarının çeşitliliği, Türkiye’deki jeotermal kaynakların değerlendirilmesini daha da önemli kılar. Geriye kalan %10’luk bölüm ise elektrik üretimi gibi dolaylı uygulamalar için uygundur.
Apollo, Sürdürülebilir Enerji Takibi Yapmanın En Kolay Yolu
Jeotermal enerji, sürdürülebilir bir enerji kaynağı olarak günümüzün artan enerji talebine önemli bir çözüm sunar. Çevre dostu, ekonomik ve sınırsız bir kaynak olarak elektrik üretiminden ısınmaya kadar bir sürü alanda kullanılır.
Jeotermal enerji, sürdürülebilir bir geleceğin inşasında çok önemli bir rol oynamaktadır.
Peki, siz sürdürülebilir enerji takibini nasıl yapabilirsiniz?
Tabi ki, Türkiye’nin ilk ve tek yapay zekâ destekli enerji yönetim yazılımı Apollo Iot ile.
Apollo IoT size enerji tüketimi ve karbon salımı takibini yapma, gelecek elektrik faturalarınızı tahmin etme ve enerji verimliliğinizi artırma imkanı sunar. Şimdi kullanmaya başlayın!
