Sürdürülebilir bir gelecek için dönüşümü hedefliyorsanız, süreçlerinizin çevresel etkilerini ölçmek ilk ve en kritik adım olacaktır. Çünkü yalnızca ölçülebilir şeyler etkin bir şekilde yönetilebilir ve azaltılabilir. İşte bu noktada, Yaşam Döngü Analizi (LCA), çevresel etkileri anlamanın ve azaltmanın en bilimsel ve kapsamlı yollarından biri olarak karşımıza çıkıyor. Peki, LCA nedir ve kurumlar için neden vazgeçilmezdir?
Yaşam Döngü Analizi Nedir?
Yaşam Döngü Analizi (Life Cycle Assessment- LCA), bir ürünün, hizmetin veya sürecin çevresel etkilerini tüm yaşam döngüsü boyunca değerlendiren bilimsel bir yaklaşımdır. Bu yöntem, hammaddelerin çıkarılmasından üretime, dağıtıma, kullanıma ve kullanım ömrü sonunda (End of Life- EOL) geri dönüşüm ya da bertaraf edilmesine kadar tüm aşamaları kapsar. LCA metodolojisi, bir ürünün tüm yaşam döngüsüne ait girdileri ve çıktıları dikkate alarak çevresel etkileri bilimsel bir şekilde belirlemeyi sağlar. Bu süreç, ISO 14040:2006, A1:2020 ve ISO 14044:2006, A1:2018, A2:2020 standartlarıyla (tüm sektörler için genel yönergeler) kritik noktaları standartlaştırılmış bir çerçevede gerçekleştirilir.
Yaşam Döngüsü Analizi (LCA), çevresel etkileri analiz etmek için dört temel adım takip edilir. Her aşama, ürünün veya hizmetin çevresel etkilerini tam olarak belirlemek için kritik öneme sahiptir.
- Hedef ve Kapsam Belirleme (Goal and Scope Definition)
- Yaşam Döngüsü Envanteri (Life Cycle Inventory- LCI)
- Yaşam Döngüsü Etki Değerlendirmesi (Life Cycle Impact Assessment- LCIA)
- Yaşam Döngüsü Yorumlama (Life Cycle Interpretation)
Hedef ve Kapsam Belirleme (Goal and Scope Definition)
LCA çalışmalarının ilk adımını yapılacak analizin hedeflerinin ve kapsamının belirlemesi oluşturur. Bu aşamada LCA çalışmasının amacı tanımlanır, hangi parametrelerin analiz edileceği belirlenir ve analizin hangi sistem sınırlarını dikkate alınarak yapılacağı seçilir. LCA çalışmasının amacı, çevresel etkileri kapsamlı bir şekilde değerlendirmek ve bir temel sağlamaktır, bu nedenle karşılaştırma yapılabilir sınır koşulları, fonksiyonel birim ve çevresel etki birimi seçilmelidir.
Fonksiyonel birim (Functional Unit- FU), yaşam döngüsü analizinin temelini oluşturan bir ölçü birimidir. Bu birim, analiz edilen ürünün veya hizmetin temel işlevini tanımlar ve bu işlevin çevresel etkilerini ölçmek için referans olarak kullanılır. Fonksiyonel birim ürünü veya süreci işlevsel birimle ilişkilendirilerek çevresel etkilerinin daha anlamlı bir şekilde karşılaştırılmasını sağlar. Fonksiyonel birim, ürünlerin veya hizmetlerin farklı özelliklerini eşitlemek ve analizdeki verilerin doğruluğunu sağlamak amacıyla kullanılır.
Çevresel Etki Kategorileri, ürünün veya hizmetin çevre üzerindeki belirli etkilerini ölçer ve çalışma sonuçlarının vurgu yapması ve gözlemlenmesi beklenilen bölgeye göre seçilir. Avrupa Komisyonu tarafından sunulan tavsiye kararında öncelikli olarak aşağıdaki çevresel etki kategorileri yer almaktadır.
- Global Isınma Potansiyeli (Global Warming Potential – GWP)
- Asidifikasyon Potansiyeli (Acidification Potential – AP)
- Ötrofikasyon Potansiyeli (Eutrophication Potential – EP)
- Ozon Tükenmesi (Ozone Depletion Potential – ODP)
- Su Kullanımı (Water Depletion )
- Toksik Etkiler (Human and Eco-toxicity)
- Kaynak Kullanımı (Resource Depletion)
- Ekosistem ve Biyoçeşitlilik Etkileri (Ecosystem and Biodiversity Impacts)
- Toprak Kullanımı (Land Use)
- Hava Kirliliği (Photochemical Ozone Formation)
- Görsel Etkiler (Visual Effects)
Sistem sınırları, analiz edilen ürünün yaşam döngüsünü ne kadar kapsamlı değerlendireceğimizi belirler. Bu sınır koşulları, çevresel etkileri anlamak ve azaltmak için kritik öneme sahiptir. Analize dahil edilen üç ana sınır koşulu şunlardır:
- Cradle-to-Gate (Beşikten Kapıya)
- Cradle-to-Grave (Beşikten Mezara)
- Cradle-to-Cradle (Beşikten Beşiğe)
LCA çalışmalarından elde edilen sonuçlar uygun, hatalı veya eksik sistem sınırlarının seçilmesinden etkilenebileceğinden, sistem sınırları çalışmanın başlangıcında ilgili tüm süreçleri içerecek şekilde belirlenmelidir. Sistem sınırlarının tanımlanması sürecinde, modelleme sürecinin karmaşıklığını azaltmak için “cut-off criteria” kullanılabilir. Bu çevresel etkilere olan minimum katkıyı veya bir malzeme ya da enerji akışını belirleyerek sistemden bir dışlamanın gerekçesini oluşturur. Bu şekilde, analiz edilen sistemin genel karmaşıklığı yönetilebilir bir düzeye indirilirken, ürün sistemine yapılan tüm girdilerin değerlendirildiğinden emin olunur.
Yaşam Döngüsü Envanteri (Life Cycle Inventory- LCI)
Çalışma kapsamında ve sınır koşulları içerisinde yer alan tüm girdi kaynaklarının (hammadde, enerji, yan ürün, atık vb.) belirlenmesi LCI adımında tamamlanır. Bu aşamada toplanan tüm veriler, birincil ve ikincil veri olarak sınıflandırılır. “Birincil veriler” incelenen gerçek faaliyetlerden elde edilirken, ‘ikincil (veya vekil) veriler’ literatürden ve veri tabanlarından elde edilir. LCA çalışmasının sonuçlarının ve raporlarının güvenilirliği ve gerçeğe yakınlığı veri seti ile doğrudan ilişkilidir ve bu nedenle veri setleri kullanılan veri kaynaklarının ve yöntemlerinin güvenilirlik ve doğruluk derecesini ifade eden “Data Reliability” değerlendirmesi ile yüksek, orta ve düşük olarak sınıflandırılır.
- Yüksek: Verilerle ilgili belirsizlikler minimaldir.
- Orta: Doğrulukla ilgili bazı potansiyel varyasyonlar veya sorular olabilir, ancak genel olarak analiz için kabul edilebilir olarak değerlendirilir.
- Düşük: Sınırlamaları, belirsizlikleri veya doğruluğunu etkileyebilecek potansiyel belgelenmemiş kaynakları gösterir
Yaşam Döngüsü Etki Değerlendirmesi (Life Cycle Impact Assessment- LCIA)
Bu aşama, sürdürülebilirlik hedefleri doğrultusunda yapılacak iyileştirmeler ve stratejilerin belirlenmesi için temel bir analiz sağlar. Envanter analizinin ve seçilen emisyon faktörleri setlerinin birleşimiyle, tüm çevresel etkiler belirlenir. Bu etki değerlendirmesi, ürün ya da sürecin çevresel performansını anlamak için kritik bir adımdır, çünkü ürünün yaşam döngüsündeki her bir aşamanın çevreye olan etkilerini hesaplamaya olanak tanır.
Yaşam Döngüsü Yorumlama (Life Cycle Interpretation)
Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi (LCA) sürecinde sürekli ve ISO uyumlu çalışmalarda önemli bir adımdır. Tüm analizlerin ve sonuçların doğruluğunun ve anlamlılığının ortaya konabilmesini sağlar. Bu aşama, sadece sonucun doğruluğunu sağlamakla kalmaz, aynı zamanda bu sonuçların ne anlama geldiğini ve hangi faktörlerin bu sonuçları yönlendirdiğini de ortaya koyar.
Duyarlılık Analizleri, sonuçların, verilerdeki değişikliklere duyarlılığının gözlemlenmesini sağlar. Girdi verilerindeki değişikliklerin, sonuçları ne ölçüde etkileyeceği gözlemlenir. Bu analizler, hangi verilerin en kritik olduğunu belirlemeye yardımcı olur ve modelin güvenilirliğini artırır. Sonuçlar yorumlanırken ve karar alma süreçlerinde kullanılırken çalışma ile ilgili sınırlamaların ve belirsizliklerin göz önünde bulundurulması önemlidir.
LCA’nın Kurumsal Sürdürülebilirlikteki Rolü
Yeşil mutabakat ile çevre dostu ürünler ve sürdürülebilirlik raporlamaları zorunlu hale gelirken, LCA bu süreçlerin temelini oluşturan bir araç rolündedir.
Yaşam Döngüsü Analizi (LCA) metodolojisi, Avrupa Komisyonu’nun çevresel performansı ölçmek için belirlediği Ürün Çevresel Ayak İzi (PEF) ve Kuruluş Çevresel Ayak İzi (OEF) 2021/2279 sayılı Tavsiye Kararı doğrultusunda, şirketlerin kurumsal sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmalarına yardımcı olur. Kurumsal sürdürülebilirlik, şirketlerin çevresel ve sosyal sorumluluklarını, ekonomik hedefleriyle uyumlu bir şekilde gerçekleştirmelerini ifade eder. LCA, şirketlerin üretim süreçlerinden ürünlerinin kullanım ömrüne kadar olan çevresel etkilerini değerlendirerek, karar alma adımlarını bilimsel bir yaklaşıma dayandırır. Kurumların çevreye olan etkilerini azaltmalarına yardımcı olurken aynı zamanda enerji verimliliğini artırmalarına, malzeme kullanımını optimize etmelerine, çevre dostu ürün tasarımı yapmalarına ve atıkları azaltmalarına imkan sunar.
LCA, pek çok farklı sektörde ve uygulama, doğrulama ve raporlama için kullanılır.
- Üretim ve Ürün Tasarımı
- Tedarik Zinciri Yönetimi
- Yeşil Pazarlama ve Ürün Etiketleme
- Enerji Verimliliği ve Karbon Ayak İzi
- Atık Yönetimi
Sonuç olarak LCA, sürdürülebilirlik raporlaması, çevresel etki doğrulamaları (ISO 14064, DCP, S&P- Product stewardship), çevre dostu ürün geliştirme ve kurumsal stratejilerin oluşturulması gibi alanlarda kritik bir araç haline gelmiştir ve döngüsel ekonomiye geçiş süreçlerinde bilimsel bir temel oluşturur.
Apollo Ecowise ile Geleceği Şekillendirin!
Apollo olarak, sürdürülebilir bir geleceğe katkı sağlamak isteyen işletmelerin en güvenilir çözüm ortağıyız. Yaşam Döngü Analizi (LCA) gibi kapsamlı yaklaşımları anlamlı aksiyonlara dönüştürmek, sürdürülebilirlik yolculuğunuzun başarısı için kritik öneme sahiptir.
Apollo’nun Ecowise modülü, çevresel etkilerinizi yalnızca ölçmekle kalmaz, aynı zamanda bu verileri stratejik kararlarla birleştirerek etkili yönetim sağlar. Çevresel performansınızı optimize etmek ve sürdürülebilirlik hedeflerinize ulaşmak için şimdi Ecowise ile tanışın!
