Bu yazımızda Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) tarafından yayınlanmış olan “Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı (UEVEP)” ve “Enerji Verimliliği 2030 Stratejisi ve II. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı (II. UEVEP)”’nı inceleyeceğiz.
Enerji Tasarrufu ve Sürdürülebilirlik için Stratejik Bir Yol Haritası
Dünya genelinde artan enerji ihtiyacı ve çevresel etkiler, enerji kaynaklarını verimli kullanmayı zorunlu hale getiriyor. Türkiye’de enerji verimliliğine yönelik geliştirilen Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı (UEVEP) ve Enerji Verimliliği 2030 Stratejisi ve II. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı (II. UEVEP), bu bağlamda önemli bir stratejik adımdır. Peki, Enerji Verimliliği Eylem Planı nedir, nasıl işler ve bizlere ne gibi faydalar sağlar? Gelin, tüm detaylarıyla inceleyelim.
I. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı (I. UEVEP)
I. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı, ülkemizin enerji tüketimini optimize etmek ve sürdürülebilir enerji kullanımı sağlamak amacıyla oluşturulan bir stratejik yol haritasıdır. Enerji üretiminden nihai tüketimine kadar olan bütün süreçlerde verimliliğin artırılması suretiyle enerji yoğunluğunun hem sektörel hem de makro düzeyde azaltılması hedeflenmektedir. Enerji tasarrufu ve verimliliği konusunun enerji arz güvenliğinin sağlanması, dışa bağımlılık risklerinin azaltılması, rekabetçilik, çevrenin korunması ve iklim değişikliği ile mücadelede gibi meselelerde doğrudan etkileri bulunmaktadır.
Bu bağlamda; ETKB ve tüm paydaşlar ile birlikte hazırlanan ve Yüksek Planlama Kurulu tarafından kabul edilerek 2 Ocak 2018 tarih ve 30289 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2017 – 2023 yıllarını kapsayan Türkiye’nin birinci Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı (UEVEP 2017-2023), enerji verimliliği alanındaki ulusal hedeflere ulaşmak için atılacak adımları ve bu adımların etkilerini içeren bir çalışmadır.
I. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı bina ve hizmetler, enerji, ulaştırma, sanayi ve teknoloji, tarım ve bütün sektörleri ilgilendiren yatay konulara yönelik toplam 55 eylemi kapsamaktadır. Teknolojik, ekonomik, sosyal ve çevresel boyutları kapsayan, yenilikçi ve en iyi uygulamaları dikkate alan, katılımcılığı, paydaş yönetimini önceliklendiren, etkinlik ve etkililik ilkesi çerçevesinde hazırlanan Eylem Planı rekabetçiliği artırma noktasında kaynak verimliliğini de içermektedir. Plan, süreç ve metot yeniliğine açık olarak esnek, ölçülebilir, değişen koşullara göre güncellenebilir bir yapıda geliştirilmiştir.
Bu eylemlerin hayata geçirilmesi ile 2023 yılına kadar 10,9 milyar ABD Doları yatırım ile kümülatif olarak 23,9 milyon ton eşdeğer petrol (MTEP) enerji tasarrufu sağlaması beklenmektedir. Bu da 2023 yılında Türkiye’nin birincil enerji tüketiminde % 14 oranında bir azalmaya denk gelmektedir. 2033 yılına kadar sağlanması beklenen tasarruf karşılığı ise 30,2 milyar ABD Dolarıdır.
I. UEVEP Kazanımları
2017-2023 dönemini kapsayan I. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı’nın hedeflerine planlandığı şekilde ulaşıldı. 2017- 2023 yılları arasındaki dönemde enerji verimliliğine 8,47 milyar ABD Doları yatırım yapılmış ve bu sayede 24,6 MTEP kümülatif enerji tasarrufu sağlanmıştır. Yapılan yatırımlar ve sağlanan tasarruflarla 68,62 milyon ton CO2 eşdeğeri azaltım (kümülatif) gerçekleştirilmiş ve 44.880 yeni istihdam yaratılmıştır. 2021 ve 2022 yıllarında enerji yoğunluğunu dünyada iki yıl üst üste en çok iyileştiren iki ülkeden biri olduk. 2022 yılında küresel enerji yoğunluğu iyileşmesi ortalama 2% olarak gerçekleşirken, ülkemizin enerji yoğunluğu rekor bir gelişim göstererek 6,2% oranında düştü.
Enerji Verimliliği 2030 Stratejisi ve II. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı (II. UEVEP)
Enerji verimliliği çalışmalarının hız kesmeden devam ettirilmesi ve ulusal iklim hedefleriyle uyumlu bir enerji politikasının takibi amacıyla 2024-2030 yılları arasını kapsayacak olan Enerji Verimliliği 2030 Stratejisi ve II. UEVEP hazırlanmıştır. Bu planda, 10 stratejik amaç ve 23 stratejik hedef için bina ve hizmetler, enerji, ulaştırma, sanayi, tarım, start-up ve dijitalleşme ile birden fazla sektörü ilgilendiren eylemlerin yer aldığı yatay konular olmak üzere 7 sektörde toplamda 61 eylemin yer aldığı II. UEVEP ile 2024-2030 yılları arasında 20,2 milyar ABD Doları enerji verimliliği yatırımı yapılması ve kümülatif olarak 37,1 MTEP birincil enerji tasarrufu sağlanması hedeflenmektedir. 2024-2030 yılları arasında Türkiye’nin birincil enerji tüketiminde 16% oranında azaltıma denk gelen bu hedefin gerçekleşmesi ile aynı zamanda 100 milyon ton CO2 eşdeğeri sera gazı azaltımı sağlanmış olacaktır.
II. UEVEP Amaç ve Hedefleri
Türkiye’nin GSYİH başına tüketilen enerji miktarının (enerji yoğunluğunun) 2023 yılı değerine göre 16% azaltılması ve 2024-2030 döneminde toplamda 37,1 MTEP birincil enerji tasarrufu sağlanması hedeflenmektedir. Bu dönem içerisinde yıllara sâri olarak tasarruf ve yatırımların değişimini gösteren grafik aşağıda yer almaktadır.
Belirlenen bu hedeflere ulaşmak için ulaşılması gereken stratejik amaç ve hedefler aşağıdaki gibidir;
- Stratejik Amaç 1
Enerji arz güvenliğinin güçlendirilmesi, net sıfır emisyon hedefine ulaşılması ve toplam faktör verimliliğinin yükseltilmesi perspektifi çerçevesinde, enerji verimliliğini karar alma süreçlerinin tamamında dikkate alınan bir politika bileşeni haline getirmek
- Stratejik Hedef 1.1
Enerji verimliliğinin ekonominin bütün alanlarında öncelikli bir faktör olarak gözetilmesini sağlamak ve net sıfır emisyon hedefinin önemli bir parçası olarak ele almak üzere, politika tasarım süreçlerinde politika ve mevzuat konusunun enerji ve kaynak verimliliği ile ilgisini gözetecek şekilde düzenlemeler yapmak
- Stratejik Amaç 2
Enerji verimliliğinin bir toplumsal seferberlik yaklaşımı içinde değerlendirilmesini sağlamak üzere, tüm kesimlere yönelik bilinçlendirme ve farkındalık artırma faaliyetlerini artırmak, dış paydaşlarla işbirliğini güçlendirmek
- Stratejik Hedef 2.1
Gerek geniş halk kitlelerine gerekse de belli yetkinlik gruplarına yönelik olarak enerji verimliliği odaklı bilinçlendirme ve kapasite geliştirme faaliyetleri yürütmek
- Stratejik Amaç 3
Yeşil dönüşümü teşvik edecek ve enerji verimliliğini artıracak yatırımları desteklemek, yenilikçi finansman araçları ile dönüşümü hızlandırmak
- Stratejik Hedef 3.1
Mali kaynakların etkin ve yüksek katma değerli alanlarda değerlendirilmesi amacıyla vergi ve teşvik uygulamalarında enerji verimliliği faydalarını öncelikli olarak ele almak
- Stratejik Hedef 3.2
Sektör veya alan temalı kredi, yeşil veya sürdürülebilir kredi, yeşil veya sürdürülebilirlik bağlantılı tahvil ve sukuk gibi yenilikçi finansman araçlarında enerji verimliliğinin payını artırmak
- Stratejik Amaç 4
Binalarda enerji verimli çözüm ve yaklaşımlarla karbon emisyonlarını azaltmak için kamunun öncü rol üstleneceği kapsamlı bir iyileştirme programı yürütmek
- Stratejik Hedef 4.1
Etkin işleyen bir ısı piyasası kurmak, bölgesel ısıtma ve soğutma sistemlerini özendirmek, bu konuda pilot uygulamalar gerçekleştirmek
- Stratejik Hedef 4.2
Mahalli idareler dahil kamuya ait hizmet binalarında ve lojmanlarda, ayrıca kamu sahipliğinde bulunan tesis, altyapı yatırımları ve hizmet alanlarında (atık su arıtma tesisleri, terfi istasyonları, hava alanları, vb.) enerji verimliliğini iyileştirmek
- Stratejik Hedef 4.3
Meskenlerin ve ticari binaların rehabilitasyonu, yalıtımı ve yüksek enerji performanslı yapılar haline dönüştürülmesi için destek ve özendirme uygulamalarına devam etmek
- Stratejik Hedef 4.4
Kamu binalarında enerji verimliliği çalışmalarını sürdürülebilir hale getirmek üzere kurumsal, teknik ve finansal altyapıların gelişimini sağlamak
- Stratejik Amaç 5
Dijital uygulamalar ve yenilikçi teknolojiler başta olmak üzere enerji verimli ekipman, sistem ve teknolojilerin kullanımını artırmak, bunların öncelikle yerli imkânlarla gelişimini desteklemek
- Stratejik Hedef 5.1
Nesnelerin interneti, akıllı sensörler ve açık veri platformları başta olmak üzere enerji verimliliğini artıracak ve/veya enerji performansının izlenmesine katkı sağlayacak dijital teknolojilerin yerli imkânlarla geliştirilmesine ve yaygınlaştırılmasına destek olmak
- Stratejik Hedef 5.2
Elektrik depolama, düşük karbonlu hidrojen, karbon yakalama, kullanma ve depolama, doğrudan indirgenmiş demir, atıktan türetilmiş yakıt, hibrit elektrikli ergitme fırını gibi yeni nesil uygulama ve teknolojilere yönelik Ar-Ge faaliyetlerini desteklemek
- Stratejik Hedef 5.3
Yenilikçi nitelikte ve geniş ölçekte uygulanması kolay olan ısı pompası ve kojenerasyon teknolojilerinin gelişimini ve kullanımını desteklemek
- Stratejik Amaç 6
Sanayi sektörünün yeşil dönüşüm çabalarını teşvik edecek biçimde enerji verimliliğine yönelik proje ve yatırımları artırmak
- Stratejik Hedef 6.1
İmalat sanayii başta olmak üzere tüm sanayi kollarında enerji verimliliğinin geliştirilmesine yönelik destekleyici faaliyetler yürütmek
- Stratejik Hedef 6.2
Döngüsel ekonomi ilkeleri doğrultusunda endüstriyel simbiyoz, atık ısı geri kazanımı, atıkların tekrar ikinci hammadde olarak kullanılması gibi kaynak ve enerji verimliliği projeleri için destek sağlamak
- Stratejik Hedef 6.3
Sanayide toplam faktör verimliliğini artırmak üzere yenilenebilir enerji ve alternatif yakıtların kullanılmasını teşvik etmek
- Stratejik Amaç 7
Artan hareketliliğin yol açtığı yüksek enerji kullanımını dengeleyecek şekilde ulaştırma sektöründe enerji verimli çözüm ve uygulamalara öncelik verilmesini sağlamak, çok modlu ve bütünleşik ulaşım sistemlerini yaygınlaştırmak
- Stratejik Hedef 7.1
Ulusal araç filosunun düşük emisyonlu ve enerji verimli seçeneklere doğru dönüşümünü destekleyecek tedbirler almak
- Stratejik Hedef 7.2
Akıllı kentler yaklaşımı çerçevesinde kent içi ulaşımda enerji verimliliğini sağlayacak çevre ve insan dostu altyapı yatırımlarını güçlendirmek ve akıllı ulaşım sistemlerini geliştirmek
- Stratejik Hedef 7.3
Demiryolu ve denizyolu gibi daha az enerji yoğun ulaştırma modlarını desteklemek, sürdürülebilir havacılık yakıtı kullanımı artırmak, yolcu ve yük taşımacılığında çok modlu ve bütünleşik ulaşım sistemlerini yaygınlaştırmak
- Stratejik Amaç 8
Tarım sektörünün rekabetçiliğini yükseltmek, tarımsal sulama verimliliğini geliştirmek ve gıda tedarik zincirini sürdürülebilir kılmak hedefleriyle uyumlu enerji verimli tarımsal pratikleri hayata geçirmek
- Stratejik Hedef 8.1
Kaynak verimliliği yaklaşımına uygun biçimde suyun her aşamada etkin kullanımını enerji verimliliği uygulamalarıyla birlikte yürütmek
- Stratejik Hedef 8.2
Gıda güvencesini temin etmek, sürdürülebilir tarım uygulamalarını yaygınlaştırmak ve dayanıklı bir tarım sektörü oluşturmak üzere tarımsal değer zincirinde enerji verimliliği önlemlerini yaygınlaştırmak
- Stratejik Amaç 9
Çevre dostu, döngüsel nitelikli ve enerji verimli ürünlerin piyasa dönüşümünü sağlamak
- Stratejik Hedef 9.1
Çevreye duyarlı enerji verimli ürün, cihaz, ekipman ve makinelerin yaygınlığını artırmak üzere yürütülen faaliyetlere devam etmek, eko-tasarım ilkeleri çerçevesinde gündeme gelecek yeni zorunluluklara uygun düzenlemeler gerçekleştirmek
- Stratejik Amaç 10
Enerjinin tüm değer zinciri boyunca verimliliği artırmak, üretim, iletim ve dağıtımda kayıpları azaltmak
- Stratejik Hedef 10.1
Ulusal enerji politikaları çerçevesinde yenilenebilir enerji kaynaklarının enerji arzı içindeki payının artırılması hedefini enerji verimliliği tedbirleriyle bütünleşik bir yaklaşımla hayata geçirmek
- Stratejik Hedef 10.2
Enerji hammaddeleri ve elektriğin üretimi, iletimi ve dağıtımı ile ilgili faaliyetlerin tümünde enerji verimliliğini artırmak
- Stratejik Hedef 10.3
Talep tarafı katılımı ve sanal santral uygulamaları için piyasa altyapısını oluşturmak, enerji verimliliği yükümlülük sistemini geliştirmek
Sonuç: Enerji Verimliliği Eylem Planı ile Geleceği Yatırım
Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planları, Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınma hedefleri doğrultusunda enerji kaynaklarının etkin yönetimi için önemli bir adımdır. Her birey ve kuruluşun bu hedeflere katkı sağlaması, enerji tasarrufunu bir yaşam biçimi haline getirmesi büyük önem taşır. Enerji verimliliğini destekleyen bu tür uygulamalar, sadece bugünkü kaynaklarımızı değil, geleceğimizin de enerji güvenliğini korumak adına yapılması gereken yatırımlardır.
Apollo’nun sunduğu enerji yönetimi çözümleri ile sizlerde Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planlarına katkıda bulunabilirsiniz. Süreçleri izlemek, analiz etmek ve optimize etmek için akıllı çözümler sunan Apollo sayesinde, enerji ve karbon yönetimini birkaç tık ile gerçekleştirerek daha sürdürülebilir bir geleceğe!
